آلودگی صوتی و حقوق شهروندی

بر اساس بند ۶ منشور حقوق شهروندی، شهروندان حق دارند از هوای پاک، فضای سبز عمومی و بوستان، معابر تمیز عاری از پسماند و شهری بدون آلودگی های صوتی و زیست محیطی برخوردار باشند. بر اساس تعاریف علمی، زمانی که شدت امواج صوت بیش از حد استاندارد یعنی ۷۰ دسی بل باشد، آن را آلودگی صوتی می نامیم اما به طور کلی صرفاً شدت صوت، میزان آلودگی صوتی را مشخص نمی کند بلکه اصواتی که به طور مزمن انسان را آزار می دهد نیز آلودگی صوتی به حساب می آید. سازمان بهداشت جهانی آلودگی صوتی را به عنوان سومین آلودگی خطرناک بعد از آلودگی هوا و آب می داند که تهدیدی جدی برای سلامت و حتی ایمنی شهروندان است. بر اساس استاندارد های این سازمان، حداکثر شدت صدای قابل قبول که اثری منفی بر سلامت انسان نداشته باشد در طول روز ۵۰ و در طول شب ۳۵ دسی بل است.

این نوع از آلودگی در ابعاد مختلف جسمی، روانی و اجتماعی بر شهروندان اثر می گذارد. در بعد جسمی می توان به بروز بیماری های قلبی و عروقی، دردهای معده و شکمی، خستگی و اختلال خواب و در بعد روانی می توان به استرس، تنش فکری، کج خلقی و زود رنجی و در بعد اجتماعی می توان به اختلال در برقراری ارتباط با دیگران، کاهش بهره وری و بازدهی کاری و آموزشی اشاره نمود. اکنون در جوامع توسعه یافته شهری، به آلودگی صوتی به عنوان یک مشکل و معضل جدی نگریسته می شود که غالبا اثرات آن به صورت تدریجی و در دراز مدت نمایان می گردد. بر اساس برآورد های انجام شده در آمریکای شمالی، بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در نتیجه سر و صدای روزانه شهری به سمت کم شنوایی و ناشنوایی سوق می یابند. میزان عوارض منفی این نوع از آلودگی به اندازه ای است که برای کنترل آن، استاندارد های فنی و بین المللی تعیین شده که مدیریت های شهری ملزم به رعایت آن هستند. در محیط های شهری الزاماً کاهش صوت به معنای افزایش آسایش صوتی نیست و تنها میزان شدت صوت به عنوان تراز در این زمینه به حساب نمی آید بلکه کیفیت نوع صدا و ادراک فرد نیز نقش بسیار مهمی دارد.

آلاینده های صوتی در شهر ها از نظر نوع منبع به دو دسته تقسیم می شوند. منابع متحرک نظیر وسایط حمل و نقل عمومی، خودرو ها، موتور سیکلت ها، مترو و هواپیما و منابع ثابت مانند کارگاه ها و کارخانه های فعال در محدوده شهری، پایانه های حمل و نقل، تعمیرگاه ها و . . .. به عبارتی منابع ثابت و متحرک آلودگی صوتی در شهر ها را می توان در بخش های حمل و نقل، پروژه های عمرانی، مشاغل و خدمات دسته بندی نمود که نوع معماری شهری و رعایت اصول و ضوابط شهرسازی مدرن می تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی های صوتی ناش از این منابع داشته باشد.

در این زمینه می توان به تعدادی از موارد کاهنده آلودگی صوتی در شهر ها اشاره نمود: استفاده از دانش ترافیک و حمل نقل شهری در ایجاد، تفکیک و تخصیص سفرهای درون شهری، استفاده از علم معماری برای جانمایی فضاهای شهری، ایجاد بناهای زیرزمینی با کاربری های مختلف، انتقال فضاهای فرعی مانند پارکینگ ها به طرف خیابان، ایجاد نماهای بسته و نامنظم، پایین آوردن سقف بناها، دوجداره کردن پنجره ها، استفاده از مصالح ساختمانی کاهنده صدا، تعیین حریم کافی برای راه و جلوگیری از استقرار کاربری های حساس در اطراف سطح سواره رو، ایجاد موانع فیزیکی و استفاده از عامل توپوگرافی زمین، انتقال کارگاه ها و کارخانه های تولید کننده آلودگی صوتی به خارج شهر، رعایت مقررات مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی و نیز برنامه ریزی جهت ارتقاء سطح فرهنگ اجتماعی شهروندان. از دیگر مواردی که برای کاهش آلودگی صوتی در فضاهای شهری می بایست مورد توجه قرار گیرد، استفاده از فضاهای سبز شهری است. تحقیقات نشان می دهد استفاده از دیوار های سبز در صورتی که در انتخاب گونه های گیاهی مناسب دقت لازم به عمل آید، می تواند نقش مهمی در جذب امواج صوتی مزاحم داشته باشد.

امروزه در بسیاری از شهر های جهان مطالعات و پژوهش های وسیعی در خصوص آلودگی های صوتی و راهکار های مقابله با آن صورت می پذیرد. بررسی ها نشان می دهد در حال حاضر شهر های دهلی، بمبئی، استانبول، قاهره و گوانجو، آلوده ترین شهر های جهان از منظر آلودگی های صوتی می باشند. در کشورمان نیز اولین مطالعه در این خصوص، در سال ۱۳۵۶ انجام و در سال های بعد نیز چنین پژوهش هایی ادامه یافت.

در حال حاضر با توجه به روند رو به رشد شهرنشینی و افزایش آلودگی های صوتی در شهرها، لزوم یک برنامه ریزی جدی در این خصوص و لحاظ نمودن هزینه های ناشی از این آلودگی در پروژه های توسعه شهری ضروری است. باید بدانیم در صورتی که توسعه شهرها عمدتاً بر محوریت تردد خودرو ها و تسهیل آن گسترش یابد، اثرات سوء آلودگی های صوتی در شهرها به عنوان یک مشکلی اجتماعی گسترش خواهد یافت.