آشفته بازار نمای شهری

اگرچه در تمام دنیا برای خلاقیت و طراحی های خاص نمای ساختمان ها ارزش و اهمیت قائل هستند و طرح های خلاقانه مورد توجه قرار می گیرند اما چارچوب و ضوابط خاصی برای نماها تعیین می شود تا شهر دچار چهره ای متناقض و ناهمگون نشود. به طور مثال در تعیین نمای یک ساختمان با توجه به محل واقع شدن آن و نوع بافت محدوده، ضوابط خاصی در مورد جنس و نوع مواد به کار رفته در نما و حتی نحوه نورپردازی مشخص می شود.

اما با توجه به اینکه در تهران تاکنون ضوابط سخت گیرانه و دقیقی وجود نداشته است تنها سلیقه سازندگان تعیین کننده نوع نما بوده و به همین دلیل گاه در بین نماهای معمول یکباره نمایی متفاوت به چشم می خورد که حتی در عین زیبایی به دلیل ناهمگون بودن با سایر نماها از نظر بصری خوش آیند نیستند.

در مور نماهای شهری و چگونگی کنترل و شکل دادن به آن سه رویکرد متفاوت وجود دارد. نخست رویکردی که بخش عمومی و مدیریت شهر را مالک بلامنازع نماهای شهری می داند، رویکرد دوم تمام اختیار تصمیم گیری پیرامون نماهای شهری را تحت کنترل مالک بنا می داند و رویکرد سوم به تلفیقی از این دو و ایجاد تعادل میان حقوق عمومی و خصوصی می پردازد.

نمای ساختمان ها جزئی از حقوق عمومی است و مالکین موظف هستند بسیاری از باید و نباید ها را در طراحی و ساخت نمای بنای خود رعایت کنند. البته پشتیبانی  بی چون و چرا از این رویکرد که تنها مدیریت شهری تعیین کننده شکل نماها باشد نیز خطا است به همین دلیل بهترین گزینه این است که رویکرد سوم یعنی روش تلفیقی به کارگیری شود. طراحان می توانند نماهای بسیار زیبا و هماهنگ با معماری ایرانی را طراحی کنند اما هیچ گاه در ضوابط و مقررات اعلامی و مندرجات دستور نقشه ها چنین چیزی مورد تاکید نبوده و شهرداری در طرح جامع و تفضیلی حساسیتی به روی مباحث زیباشناسی نداشته است و تنها سلیقه های تعیین کننده بوده است.

نمای هر شهر باید متناسب با هویت ملی، دینی و تاریخی آن شهر باشد اما در تهران متاسفانه ناهمگونی و ناهماهنگی در نماها وجود دارد که این مساله ناشی از میراثی چند ده ساله است. ساماندهی نماهای شهری در تهران به شدت احساس می شود به همین دلیل با هدف ساماندهی چهره و نمای پایتخت لایحه ای در حال تدوین است که براساس آن هماهنگی و یکپارچه سازی ضوابط مربوط به نمای بیرونی ساختمان ها و ساماندهی سیمای شهر اجرا می شود.

ساماندهی نما و سیمای شهر از موضوعات مهمی است که مدیریت شهری باید به آن توجه ویژه داشته باشد در این میان اگرچه شهرداری تهران به بحث نما و سیمای شهر توجه لازم را دارد اما این موضوع بین بخشی است و دستگاه های مختلف باید در این خصوص هماهنگی های لازم را داشته باشند. به همین دلیل با تنظیم لایحه سیما و منظرشهری تلاش شده تا ضوابط و مقررات مربوط به نمای ساختمان ها به طور دقیق مشخص شود و عملکرد دستگاه های مختلف نیز به صورت یکپارچه و هماهنگ صورت گیرد. در این لایحه تمام جزییات مربوط به نما از سیمای بیرونی ساختمان گرفته تا تعداد طبقات، جنس و نوع مواد به کار رفته در نما و حتی نورپردازی نما مشخص می شود و نمای ساختمان ها کاملا منطبق با فضاهای پیرامونی و ویژگی های محلی و منطقه ای تعیین شده است تا از ناهماهنگی و ناهمگون بودن نماهای شهری جلوگیری شود. در تلاشیم تا پایان سال این لایحه به شورای شهر ارایه شود و چنانچه لایحه سیما و منظرشهری به تصویب شورای شهر برسد می توان دریافت هرگونه مجوز ساخت را منوط به رعایت ضوابط تعیین شده در این لایحه کرد تا عملا انضباط و هماهنگی لازم در مورد نمای ساختمان محقق شود. البته ساماندهی سیما و نمای شهر همکاری و مشارکت شهروندان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است و چنانچه شهروندان خود به این مقوله اهمیت دهند می توانیم هرچه سریعتر مشکلات موجود در این زمینه را از سر راه برداریم.

علاوه بر مشکلات و ناهماهنگی هایی که در نماهای شهر تهران وجود دارد، زوائد بصری نیز سبب شده تا چهره شهر تهران ناخوشایند و نازیبا شود. وجود کانال کولرها، سیم کشی های روکار، تابلو ها و بیلبوردها، آنتن ها و ایرانیت ها و… همه و همه سبب شده تا زشتی های شهر چند برابر شود اما متاسفانه قانون بازدارنده ای در این زمینه وجود ندارد. در بسیاری از مواردی دیده می شود، شهروندان کانال های کولر را در پیشانی ساختمان یا در بالکن محل زندگی خود تعبیه کرده اند، یا از بالکن ساختمان به عنوان انبار وسائل استفاده می کنند. در واقع این افراد به این نکته که منظر شهر متعلق به همه است توجه ندارند.

حذف زوائد بصری به طور عمده شامل نمای ساختمان ها می شود. باید در این زمینه قوانین و مقررات را رعایت شود. البته رعایت این قوانین نیاز به فرهنگ سازی و زمان دارد. زیرا  حذف زوائد بصری شامل موارد محدود نمی شود و هر آنچه شهر را زشت و نازیبا کند در زیر مجموعه زوائد بصری جای می گیرد. مدیریت شهری برای حذف زوائد بصری در شهر نیاز به زمان دارد تا با تکمیل مطالعات و توسعه اطلاع رسانی، فرهنگ مردم را به سمتی سوق دهد تا خود مردم نسبت به این موضوع حساس شوند، زیرا در مقاطع زمانی کوتاه نمی توان به نتیجه رسید.

در هر صورت موضوع نما دارای ابعاد مختلفی است و دستگاه های مختلف در این خصوص مسئولیت دارند، از این رو باید عزم ملی و توافقات اصولی صورت گیرد و ضوابط و قوانین دقیقی در این خصوص تصویب شود تا شاهد ساماندهی نمای ساختمان ها در شهر باشیم.